źródło: Strona główna Sejmu RP
70 lat temu, 1 marca 1951 r., w więzieniu na warszawskim Mokotowie wykonano wyrok śmierci na dowódcach IV. Zarządu Głównego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Skazani zostali przez komunistyczne władze po pokazowym procesie, poprzedzonym brutalnym śledztwem. W rocznicę ich śmierci obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych.
„W hołdzie Żołnierzom Wyklętym – bohaterom antykomunistycznego podziemia, którzy w obronie niepodległego bytu Państwa Polskiego, walcząc o prawo do samostanowienia i urzeczywistnienie dążeń demokratycznych społeczeństwa polskiego, z bronią w ręku, jak i w inny sposób, przeciwstawili się sowieckiej agresji i narzuconemu siłą reżimowi komunistycznemu” – głosi treść preambuły do ustawy. Jak podkreślił w uzasadnieniu do projektu jego wnioskodawca, śp. prezydent Lech Kaczyński, święto 1 marca miało stać się hołdem dla Żołnierzy Wyklętych za „świadectwo męstwa, niezłomnej postawy patriotycznej i przywiązania do tradycji niepodległościowych. Za krew przelaną w obronie Ojczyzny”. Lech Kaczyński podkreślił, że bohaterowie podziemia antykomunistycznego nie tylko odegrali istotną rolę w odsuwaniu w czasie kolejnych etapów utrwalania systemu zniewolenia, ale też pozostali wzorem postawy obywatelskiej dla wielu środowisk opozycji demokratycznej.
Żołnierzami Wyklętymi nazwano uczestników powojennej konspiracji przeciwko narzuconym przez Sowietów władzom Polski Ludowej. Wielu z nich było bohaterami walk z niemieckim okupantem podczas II wojny światowej. Łączyła ich niezgoda na podporządkowanie Polski i Polaków reżimowi pochodzącemu z obcego nadania, odwaga, by stanąć do walki oraz tragiczne losy: pozbawienie wolności, nierzadko tortury i śmierć z rąk przedstawicieli aparatu władzy. Wszyscy zostali też skazani na zapomnienie, niejednokrotnie pochowani w masowych grobach, pod osłoną nocy, wymazani z kart historii, bądź opluwani przez komunistyczną propagandę. Szacuje się, że w szczytowym okresie walki, w 1945 r., w podziemiu niepodległościowym działało bezpośrednio nawet 200 tysięcy osób.
1 marca 1951 r., po wcześniejszym pokazowym procesie, strzałem w tył głowy zamordowano siedmiu przywódców IV Zarządu Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Łukasz Ciepliński, Adam Lazarowicz, Mieczysław Kawalec, Józef Rzepka, Franciszek Błażej, Józef Batory i Karol Chmiel wchodzili w skład ostatniego kierownictwa ogólnopolskiej konspiracji od 1945 r. kontynuującej dzieło Armii Krajowej. Śp. Janusz Kurtyka, prezes IPN w latach 2005 - 2010 zaproponował, by właśnie tego dnia czcić pamięć żołnierzy antykomunistycznego podziemia. Była to odpowiedź na apele i postulaty środowisk kombatanckich. Sejm uchwalił ustawę o ustanowieniu tego święta państwowego w 2011 r., a jej projekt rok wcześniej skierował do Sejmu prezydent Lech Kaczyński – była to jedna z ostatnich inicjatyw ustawodawczych tragicznie zmarłej głowy państwa.
„Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych ma być wyrazem hołdu dla żołnierzy drugiej konspiracji za świadectwo męstwa, niezłomnej postawy patriotycznej i przywiązania do tradycji niepodległościowych, za krew przelaną w obronie ojczyzny” – napisał w lutym 2010 r. prezydent Lech Kaczyński, który podjął inicjatywę ustawodawczą w zakresie uchwalenia tego święta Ta idea, podtrzymana przez kolejnego prezydenta Bronisława Komorowskiego, została zrealizowana ustawą z 3 lutego 2011 r. O wprowadzenie tego święta ubiegał się również prezes IPN Janusz Kurtyka.
Temat Żołnierzy Wyklętych stał się szerzej znany dopiero na początku lat 90-tych XX wieku. Stało się to w dużej mierze dzięki wystawie „Żołnierze Wyklęci – antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 r.”, przygotowanej w 1993 r. przez Ligę Republikańską na Uniwersytecie Warszawskim.
Od 2011 roku są podejmowane przez władze państwowe, Instytut Pamięci Narodowej i placówki oświatowe liczne działania mające na celu upamiętnienie Żołnierzy Wyklętych. Niezwykle cenną dla uczniów województwa łódzkiego jest Konkurs pn „Żołnierze Wyklęci –niezłomni obrońcy Rzeczypospolitej”, który realizowany jest od roku 2020. Inicjatorem tego doniosłego przedsięwzięcia jest Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego. Wojewódzki konkurs pn. „Żołnierze Wyklęci – niezłomni obrońcy Rzeczypospolitej” organizuje i przeprowadza Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego, przy współudziale Centrum Rozwoju Edukacji Województwa Łódzkiego (zwane dalej CRE) w Łodzi, Piotrkowie Trybunalskim, Sieradzu, Skierniewicach i Zgierzu.
Celem Konkursu jest:
- upamiętnienie Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych;
- budzenie i utrwalanie dumy z dziedzictwa narodowego;
- pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej;
- upowszechnienie wiedzy historycznej o żołnierzach Wojska Polskiego, którzy walczyli niepodległość Polski po II Wojnie Światowej;
- kultywowanie wartości, ideałów i postaw żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego;
- doskonalenie umiejętności samodzielnego poszukiwania, gromadzenia i selekcjonowania informacji z różnych źródeł.
Warto podkreślić fakt, że inicjatywa spotyka się z dużym zainteresowaniem uczniów, bowiem do II. edycji Konkursu w rejonie oddziaływania Centrum Rozwoju Edukacji Województwa Łódzkiego w Piotrkowie Trybunalskim zgłosiło się do eliminacji pisemnych 81 uczniów ze szkół podstawowych, 52 uczniów do komiksu ze szkół podstawowych oraz 27 uczniów do prezentacji multimedialnej i filmu z 2 szkół ponadpodstawowych. Konkurs jest w trakcie realizacji, szkoły nadsyłają prace, zaś pisemne eliminacje rejonowe będą przeprowadzone 18 marca 2022 r. Tak liczny udział uczniów w Konkursie świadczy o dużym zaangażowaniu Dyrektorów szkół, Nauczycieli historii, którzy zaciekawili swoich Uczniów tą jakże cenną edukacyjnie i wychowawczo inicjatywą.
Barbara Śpiewak – konsultant CREWŁ w Piotrkowie Tryb, przewodnicząca Komisji Rejonowej Konkursu.
